Świadomy pacjent: Prawo Pacjenta do informacji

Prawa pacjenta do informacji w systemie opieki zdrowotnej mają różnorodny charakter.

1. Informacja w toku leczenia. Jest to fundamentalne prawo pacjenta do otrzymania od lekarza przystępnej informacji o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, o wynikach leczenia oraz o rokowaniu (ustawa o prawach pacjenta art.9).

Do jakich informacji pacjent ma prawo:
* Do wszelkich informacji o swoim stanie zdrowia, o wynikach poprowadzonych badań, rozpoznaniu i rokowaniu na przyszłość.
* Do dokładnego wyjaśnienia proponowanego sposobu diagnozowania i leczenia, łącznie z określeniem stopnia ryzyka.
* Do wyczerpujących informacji o przewidywanych następstwach dla jego zdrowia i życia, w przypadku podjęcia albo niepodjęcia określonych czynności medycznych.
* Do informacji o skuteczności i przydatności leczenia lub ich braku.
Po uzyskaniu powyższych informacji pacjent ma prawo przedstawić lekarzowi swoje zdanie w tym zakresie. W ramach ubezpieczenia zdrowotnego prawo to nie powinno być niczym ograniczone.

Czy przestrzeganie prawa pacjenta do informacji o toku leczenia zależy tylko od „dobrej woli” lekarza? Nie tylko. Niemal każde spóźnienie się lekarza do pacjentów umówionych na konkretne godziny oznacza, że następnie lekarz będzie „nadrabiał” stracony czas i zamiast przewidzianych 20 minut dla pacjenta będzie ich miał 5 lub niewiele więcej.
Informacja o kolejkach i o przejrzystej procedurze dostępu do leczenia Pacjenci w wielu krajach, nie tylko w Polsce, oczekują na leczenie w nienagłych zachorowaniach. Czekać nie lubi nikt. Wówczas, gdy to oczekiwanie na leczenie jest dopuszczalne i możliwe, to zasadnicze staje się prawo pacjenta do przejrzystej, obiektywnej oraz opartej na kryteriach medycznych procedurze ustalającej kolejność dostępu do leczenia.
Strona internetowa NFZ pozwala każdemu pacjentowi zorientować się w średnim czasie oczekiwania oraz o liczbie oczekujących osób na leczenie w poradniach specjalistycznych oraz na oddziałach szpitalnych we wszystkich placówkach w Polsce. To jednak tylko wstęp. O tym, czy dana poradnia lub oddział traktuje pacjentów w kolejce zgodnie z uczciwymi zasadami, decyduje personel lub kierownictwo placówki medycznej (ustawa o prawach pacjenta art. 6 pkt. 2).
Jedną z „chorób” naszej opieki zdrowotnej jest przyzwolenie i brak skrupułów u tych, którzy „mają znajomości” w systemie opieki zdrowotnej.
Nikt nie potrafi oszacować, jaka część świadczeń medycznych w szpitalach i przychodniach udzielana jest w trybie znajomościowym. Trzeba przypomnieć, że w świetle praw ogółu pacjentów każde udzielenie i skorzystanie z leczenia w trybie „znajomości” jest równocześnie naruszeniem prawa tych pacjentów, którzy oczekują w kolejce.

2. Informacja o kosztach leczenia w ramach NFZ
Im bardziej system opieki zdrowotnej cierpi na deficyt środków finansowych, tym ważniejsze jest mądre i racjonalne wykorzystanie tych pieniędzy, które za pośrednictwem NFZ trafiają do placówek medycznych. Od roku ubezpieczeni w NFZ mają możliwość sprawdzenia, ile wyniosły koszty ich leczenia oraz czy wszystkie wykazane w rozliczeniach działania medyczne rzeczywiście miały miejsce. Dane dotyczące kosztów świadczeń udostępniane są za pomocą systemu ZIP. Korzystanie z niego to jeden ze sposobów egzekwowania praw ubezpieczonych do nadzoru nad wydatkowaniem środków pochodzących ze składek zdrowotnych (ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej i przepisy NFZ). Niestety, ustawodawcy (w praktyce są to rządzący politycy) nie doceniają istoty pacjenckiego nadzoru nad wypływem pieniędzy z NFZ. Z systemu ZIP (internet) korzysta kilka procent ogółu pacjentów. W tej sytuacji słuszniejszym rozwiązaniem byłoby nałożenie obowiązku na placówki medyczne, aby po udzieleniu świadczenia były zobowiązane do pisemnego poinformowania każdego pacjenta o kosztach jego leczenia. Takie rozwiązanie stosowane jest w innych krajach.

3.Prawo pacjenta do informacji o tym, że lekarz ma powiązania z producentami leków.
Obowiązek informowania pacjentów przez lekarza, że ma on powiązania z producentami leków lub dostawcami wyrobów medycznych, określa Kodeks Etyki Lekarskiej. Zapisano to w par. 51e. Użyte w Kodeksie Etyki Lekarskiej pojęcie „powiązania z producentami” jest nieprecyzyjne. Nie jest zdefiniowane, czy lekarz ma obowiązek informowania swych pacjentów, gdy wykonuje dla firmy farmaceutycznej badania i ankiety (to jest oczywiste!), ale czy także wtedy, gdy przyjmuje przedstawiciela firmy farmaceutycznej i spotkanie to kończy się na wręczeniu ulotek, czasami podarunku o dozwolonej wartości mniejszej niż 100 złotych.
W praktyce zapis art. 51 e jest, a właściwie był ,martwy. Nieznany jest przypadek informowania pacjentów (np. za pomocą ogłoszenia na tablicy informacyjnej lub w gabinecie lekarskim), że dany lekarz wykonuje dla konkretnej firmy farmaceutycznej badania obserwacyjne, ankiety lub szkolenia. Nowością jest wprowadzony przed miesiącem obowiązek publicznego ujawniania powiązań z firmami farmaceutycznymi przez krajowych i wojewódzkich konsultantów medycznych.

4. Prawo pacjenta do żądania zwołania konsylium lekarskiego.
Pacjent ma prawo żądać, aby lekarz zasięgnął opinii innego lekarza lub zwołał konsylium. Nie ma tutaj znaczenia, czy leczenie odbywa się w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, czy opłacane jest bezpośrednio przez pacjenta lub jego rodzinę. Także do pielęgniarki może być skierowane żądanie pacjenta, aby przed przystąpieniem lub zaniechaniem działania zasięgnęła opinii innej pielęgniarki.
Zarówno lekarz, jak i pielęgniarka mogą odmówić zasięgnięcia opinii konsylium (jeśli uważają, że jest to żądanie bezzasadne). Muszą wówczas ten fakt odnotować w dokumentacji medycznej (ustawa o prawach pacjenta art.6 pkt. 3-6).