Świadomy pacjent: Pacjenci i lekarze

Polska w ogonie
Naukowcy zbadali dwa parametry: zaufanie do lekarzy i zadowolenie z ostatniego leczenia w 29 krajach świata.
Przed kilkunastoma dniami New England Journal of Medicine opublikował wyniki badań poziomu zaufania, jakim opinia publiczna w 29 krajach darzy lekarzy jako grupę zawodową. Badanie zostało przeprowadzone w latach 2011-2013, w ramach International Social Survey Programme (ISSP), realizowanego przez instytuty naukowe i badawcze krajów uczestniczących we współpracy międzynarodowej. Badano dwa parametry - zaufanie do lekarzy jako do grupy zawodowej oraz indywidualne zadowolenie z otrzymanego leczenia podczas ostatniej wizyty u lekarza.
W obu kategoriach wyniki tych badań dla Polski są zatrważające. Okazało się, że pod względem zaufania pacjentów do lekarzy Polacy lokują się na ostatnim, 29 miejscu. Przed nami pod tym względem jest nawet Rosja, Bułgaria i Chile. W Polsce zaufanie do lekarzy deklaruje tylko 43 procent pacjentów. Dla porównania, dużym zaufaniem darzą lekarzy obywatele: Szwajcarii, Holandii, Danii, Wielkiej Brytanii. W tych krajach poziom zaufania do wiodącego zawodu medycznego mieści się w przedziale od 83 do 76 procent. Jak widać, naszą medyczną rzeczywistość dzieli przepaść od najlepszych. Niektórzy komentujący natychmiast zwrócą uwagę na różnice zasobności Polski (najgorsze oceny) i Szwajcarii i Danii (najlepsze oceny). Z pewnością nie jest to jedyne wytłumaczenie. Na wysokim, 10 miejscu pod względem zaufania do lekarzy (zadowolonych jest 73 procent badanych), znaleźli się nasi południowi sąsiedzi - Czesi. Zarówno pod względem zasobności obywateli, jak i przeszłości historycznej (taki sam system finansowania opieki medycznej w czasach socjalizmu) niewiele różni Polskę i Czechy, a jednak wynik badania zaufania do lekarzy jest rażąco różny.
Także pod względem zadowolenia z ostatniej wizyty u lekarza polscy pacjenci lokują się w końcówce rankingu. Na 29 krajów, w których robiono badania, Polska znalazła się wraz z Chile na 25-26 miejscu. Za nami są tylko Rosja (ostatnie miejsce), Litwa i Taiwan. Z badań wynika, że w Polsce od lekarza wychodzi zadowolonych 23 procent pacjentów, a w Szwajcarii (znów najlepsze wyniki) zadowolonych jest 64 procent pacjentów. Nasi najbliżsi sąsiedzi, Czesi, pod względem zadowolenia z ostatniej wizyty u lekarza znaleźli się w połowie stawki, na 16 miejscu. Od czeskiego lekarza wychodzi zadowolonych 39 procent pacjentów.

Dlaczego wyniki międzynarodowych badań są tak złe?
Powodów jest wiele. Z pewnością badania te w dużym stopniu potwierdzają realną rzeczywistość i doświadczenia pacjentów. Nie można jednak nie zauważyć, że medialny obraz środowiska lekarskiego w ostatnich latach jest dość jednorodny. Wyłaniający się z tego obraz jest czarny i zły. Po dłuższym okresie (od 1999 roku do około 2008) znęcania się przez media nad publicznym płatnikiem, czyli kasami chorych i Narodowym Funduszem Zdrowia, zorientowano się, że na wiele zdarzeń z obszaru opieki medycznej publiczny płatnik, czyli Narodowy Fundusz Zdrowia, nie ma żadnego wpływu (NFZ to instytucja powołana do przeprowadzania przetargów na świadczenia medyczne). Teraz, w opinii niektórych mediów, najbardziej interesującym (medialnym) zdarzeniem jest błąd lekarza lub zamknięte drzwi placówki medycznej. Część opinii publicznej opisywane w mediach przypadki (prawdziwe) bierze za normę.
Nie bez wpływu na zaprezentowany w badaniach niedostatek zaufania do polskich lekarzy ma bardzo agresywna walka środowisk i korporacji lekarskich o własne interesy. Przykładem mogą być pochopne zapowiedzi zaprzestania udzielania świadczeń (odmowa podpisania umów z NFZ) lub też zaprezentowany w okresie protestu pieczątkowego - sposób „walki” z ustawą o refundacji leków. Ofiarami tego protestu byli pacjenci.
Jeszcze innym powodem niemal wszystkich problemów w opiece zdrowotnej jest rażący niedobór lekarzy w Polsce. Skutkami tego są: przepracowanie polskich lekarzy, ale także utrzymywanie się w tym zawodzie osób, które z istotnych powodów (w każdym zawodzie są takie osoby) nie powinny tego szczególnego zawodu wykonywać. Niedobór kadr lekarskich powoduje, że nie ma w tej dziedzinie jakiejkolwiek konkurencji zawodowej. Osoba, która nie sprawdziła się w jednym miejscu, bez trudu znajdzie zatrudnienie w innej placówce. Czasami nawet awansuje. Przykładem może być pewien neurolog z Bolesławca, który w tym mieście został przyłapany na łapownictwie (renty) na dużą skalę, a obecnie jest ordynatorem w Lubaniu.
W publikacjach firmowanych przez izby lekarskie czy też porozumienia pracodawców medycznych wyraźnie widać, że reprezentują one zupełnie inne wyobrażenie o relacji pacjent- lekarz od tego, które ujawniło się w badaniu International Social Survey Programme.

Czy jest szansa na stworzenie płaszczyzn porozumienia i odbudowę zaufania pacjentów?
- Opublikowane wyniki martwią. W interesie pacjentów jest ufanie lekarzowi. To zaufanie wspiera skuteczność leczenia, zastosowanych terapii i leków. Zaufanie buduje dobrą współpracę, która leży przede wszystkim w interesie pacjentów. Pacjenci potrzebują lekarzy, którym mogą ufać - podkreśla Ewa Borek, prezes Fundacji MY Pacjenci - Z problemem narastania braku zaufania nie można pozostawić polskich lekarzy i pacjentów, i liczyć, że sami sobie z tym poradzą. Takie wyniki powinny sprowokować dyskusję, z udziałem dwu zainteresowanych stron, prowadzącą do ustalenia działań naprawczych.
Kwestią oczywistą jest także to, że utrwalone przez wieki relacje lekarz-pacjent ulegają radykalnej zmianie. Świadomy pacjent przestał być wyłącznie obiektem leczenia. Jest partnerem, który przejął od lekarza odpowiedzialność za swoje leczenie. Opieka zdrowotna zmienia się zarówno pod wpływem nowych technologii medycznych, jak i przez dostęp do informacji. Internet pozwala pacjentom na wyszukanie lekarza danej specjalności, sprawdzenie, czy to dobry lekarz, a czasami daje możliwość zapisania się online na wizytę. Dla niektórych pacjentów autorytetem stał się dr Google, do którego nie trzeba czekać w kolejce i za którego usługi nie trzeba płacić.
Z punktu widzenia organizacji pacjenckich wyraźnie widać, że konieczny jest dialog i rzeczowa konfrontacja argumentów - tych, którzy płacą składki zdrowotne, i tych, którzy za te pieniądze udzielają świadczeń medycznych.
Z działań podejmowanych przez takie organizacje jak: Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Fundacja MY Pacjenci czy Polską Koalicję Pacjentów Onkologicznych widać, że są one coraz lepiej przygotowane do zainicjowania płaszczyzn porozumienia pomiędzy sprawcami działania medycznego (lekarzami i pielęgniarkami), a opinią publiczną. Czas najwyższy ten dialog rozpocząć - dla dobra pacjentów.