Hołd i pamięć o osadnikach

- Od lat rocznica ta i doniosłe wydarzenie, jakim było zasiedlenie Ziem Odzyskanych jest dla niektórych tematem wstydliwym - podkreśla dr Tadeusz Samborski, członek Zarządu Województwa Dolnośląskiego, pomysłodawca Dni i patron honorowy imprezy. - W mediach ten problem w ogóle nie istnieje, zajmujemy się nieraz marginalnymi kwestiami, a fakt przemieszczenia milionów ludzi ze wschodu na zachód, historyczne przesunięcie granic państwa polskiego nad Odrę i Nysę Łużycką przestaje funkcjonować w społecznej świadomości. Moim zamiarem, myślą przewodnią, jest oddanie hołdu tym wszystkim, którzy po zakończeniu wojny przybyli tutaj, na Ziemie Odzyskane, by budować nową przyszłość dla siebie i dla Polski. Ludzie ci przywrócili te ziemie Polsce najpierw zbrojnie, biorąc udział w pogromie III Rzeszy w szeregach 1. i 2. Armii Wojska Polskiego, a potem jako organizatorzy administracji, samorządu, życia kulturalnego, naukowego, gospodarczego. Musimy zdać sobie sprawę, że ludzi ci tworzyli wszystko od zera, często nie mieli doświadczenia i kompetencji. A mimo to, dzięki niesłychanemu entuzjazmowi i żarowi ducha - udawało się im tworzyć rzeczy niezwykłe. Szybkość, z jaką budowano fundamenty państwa polskiego na tych ziemiach zdumiewa nawet po latach. Jestem przekonany, że te tysiące ludzi pracujących z wielkim oddaniem wykazały się ogromnym instynktem państwowym, tak często w naszej historii niedostatecznym. A przecież byli to nieraz ludzie prości, gdzieś z Polesia, Podola czy Kielecczyzny, a mimo to potrafili od razu zrozumieć, że oprócz podstaw bytu materialnego potrzebna jest też idea, edukacja i kultura. Ideę stanowiła myśl zachodnia, wypracowana jeszcze przed 1939 rokiem w ośrodkach naukowych w Poznaniu i Toruniu. Instytut Zachodni kierowany przez prof. Zygmunta Wojciechowskiego odegrał wielką rolę w integracji tych ziem z Polską. Ludzie musieli mieć świadomość, że nie mieszkają na cudzej ziemi, że tu kiedyś była Polska, a nawet jej piastowska kolebka. Przybysze z Kresów i Polski Centralnej w swej masie takiej świadomości nie mieli, więc tym większe było znaczenie pracy nad uświadomieniem im przeszłości tych terenów.

Skoro mowa o Legnicy, mało znanym jest fakt, że właśnie w tym mieście, w kwietniu 1945 roku, pisarz - Władysław Jan Grabski (syn Władysława Grabskiego, premiera z okresu II RP), opublikował w nakładzie 50 tys. egzemplarzy broszurę „Polska nad Odrą, Nisą i Pasłęką”. W tekście uzasadniał prawa Polski do tych ziem i dawał krótki wykład historyczny. Ciekawostką jest to, że składu tej broszury dokonali jeszcze niemieccy zecerzy.
W 1947 roku, nakładem Instytutu Zachodniego, ukazała się inna fundamentalna praca Grabskiego - „200 miast wraca do Polski”.
Program Dni Pionierów Osadnictwa jest bogaty.
Impreza rozpoczyna się w piątek, 14 maja o godz. 16.30 na Zamku Piastowskim w Legnicy od wernisażu wystawy „Powrót nad Odrę i Bałtyk.
Plakaty ze zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie”. Pokazanych zostanie 31 plakatów powstałych po 1945 roku, w tym kilkanaście unikatowych. Te plakaty są z jednej strony ilustracją propagandy, jaką posługiwało się wtedy państwo, nie w sensie pejoratywnym, jak to się teraz często dzieje. Ta propaganda, w której plakat stanowił jeden z głównych narzędzi oddziaływania na odbiorcę – odegrała ważną rolę w integrowaniu Polaków z tymi ziemiami.

Drugim ważnym punktem programu będzie przegląd polskich filmów fabularnych poświęconych Ziemiom Odzyskanym, takich jak: „Sami swoi”, „Rzeczpospolita babska” czy „Prawo i pięść”, a także fragmenty Polskiej Kroniki Filmowej tamtych lat i innych filmów dokumentalnych. Ważnym wydarzeniem będzie też wystawa pamiątek związanych z czasami pionierów. Początek piątkowych projekcji, 15 maja, o godz. 16.30 w kinie „Piast”.
Sobota, 16 maja, upłynie pod znakiem prezentacji wydawnictw okolicznościowych – książek, czasopism, gazet i rękopisów. Początek o godz. 10.
Kulminacja obchodów nastąpi w niedzielę 17 maja. W katedrze św. Jana w Legnicy odprawiona będzie o godz. 10 msza św. w intencji byłych żołnierzy 1. i 2. Armii Wojska Polskiego oraz osadników.
W południe na Zamku Piastowskim rozpoczną się oficjalne uroczystości z udziałem władz województwa dolnośląskiego, w czasie których wręczone zostaną odznaczenia i dyplomy dla osób zasłużonych. O godzinie 14 rozpocznie się na zamkowym dziedzińcu biesiada osadników, a do godziny 20 na scenie potrwa program artystyczny.
Organizatorami imprezy są: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu oraz DSCKZiU Zamek Piastowski w Legnicy.