Tam się nie jeździ, mamo

Serafin Zajkowski, 31 lat; szlachcic. Zesłany do wsi Ties. Był tam u rosyjskiego chłopa parobkiem.

- Miał szczęście – chłodno ocenia Helena Cybulska. – Przynajmniej mógł pracować. Innym już się tak nie poszczęściło.

Na przykład Stanisław Walewski; ziemianin; lat 30. Został zesłany do tej samej wsi, lecz już bez możliwości pracy. Podobnie Bronisław Mizner. Carscy żołnierze złapali go w czasie powstania styczniowego z bronią w ręku. Miał wtedy 25 lat.

- Utrzymywał się zapewne ze zbierania grzybów i żebrania pod cerkwią – wyjaśnia Cybulska. – Tylko na tyle mu pozwolono. Szlachcic – żebrak…

Albo Alfons Modzelewski, 21 lat. Złapany przez Rosjan po złożeniu przysięgi powstańczej. Na zsyłkę skazał go sąd w Wilnie.

- W tym wypadku wiadomo skąd pochodził – tłumaczy Helena Cybulska. – Rosjanie generalnie nie zajmowali się tym. Dla nich ważne były tylko dwie kwestie: miejsce zesłania i pilnowanie, by więzień z niego nie zbiegł. Skąd pochodzi, za co kara – to były sprawy drugorzędne.

Helena Cybulska i jej matka, Łucja Łabiecka, dokumenty opisujące los polskich zesłańców po powstaniu styczniowym do kraju, przemyciły. Wiozły je pomiędzy ubraniami; przez dwie granice – rosyjską i białoruską; 6 tysięcy kilometrów. Dziś leżą ułożone w teczce stojącej w małym pokoiku w jednej z podjeleniogórskich wsi. Czekają na opracowanie. Łucja Łabiecka nie doczekała tej chwili. Półtora roku temu zmarła.

- Przyrzekłam sobie, że pamięć tych osób i pamięć mamy nigdy nie zostanie zapomniana – mówi Helena. – Dotarłam już do jednej pani profesor historii na Uniwersytecie Wrocławskim. Jeszcze tych dokumentów nie widziała, ale wszystkie jej przekażę. Ona będzie już wiedziała, co z nimi zrobić…

Saga rodu Łabieckich

Tadeusz Łabiecki był szlachcicem. Mieszkał w Wilnie. Po powstaniu styczniowym uznany został za carskiego wroga. Pozbawiono go tytułu szlacheckiego, majątek zabrano, a jego wraz z żoną Dorotą zesłano do Krasnojarska. Był rok 1865.

Cały artykuł w "Nowinach Jeleniogóskich" nr 17/09