Pomysły na kryzys i biedę - naukowym okiem

Profesor Krzysztof Szczerski, politolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego przekonywał, że w kraju obserwujemy rozwój, ale nie modernizację. Tę ostatnią rozumie jako funkcjonujące hierarchie między centrum a peryferiami.
– Ten rozwój jest antymodernizacyjny, nie przełamuje barier w komunikacji centrum – peryferie. W przypadku, na przykład Jeleniej Góry, peryferyjność w układzie województwa jest miastu narzucona, a nie naturalna – przekonywał prelegent.

Według Szczerskiego w polskim życiu politycznym, ekonomicznym i społecznym mamy dominację zewnętrznych, europejskich uwarunkowań rozwojowych. Pieniądze z unijnych funduszy strukturalnych, które w ostastnich latach szerokim strumieniem płynęły do Polski tak naprawdę przez nasz kraj tylko przepływały, "a realny wpływ na gospodarkę tych pieniędzy jest do dyskusji".

- Konsekwencje tego zjawiska są bardzo istotne. To umacnia podział centrum - peryferie. Pieniądze unijne są w dominujący sposób centralnie dzielone, a udział regionów jest mniejszościowy. A poza tym dyskusja o dystrybucji tych środków jest mocno upolityczniona – dodał K. Szczerski.

Drugą konsekwencją, według politologa, jest antykonstytucyjna hierarchizacja samorządów.  Szefowie gmin, miast i powiatów muszą żyć dobrze z marszałkami województw, bo od nich zależy dystrybucja pieniędzy w regionach.

- Wszyscy wiszą u klamki marszałka, a marszałek u klamki ministrów. To nie jest nigdzie zapisane, ale taka jest praktyką. I to jeszcze z podtekstem politycznym.

Konsekwencje rozwojowe tej nierównowagi, zdaniem naukowców, są poważne. Skoro Unia Europejska tworzy jednolite strategie rozwojowe, to politycy mają jeden cel - ignorować najsłabszych. I to dotyczy również Polski.

Odbudowa silnego przemysłu, który pobudzi pozostałe sektory gospodarki, to jedyna szansa na pozbycie się przez Polskę statusu „kooperanta wykonawczego”.

- Jeśli nie będzie dużego polskiego przemysłu, to dyskusja o rozwoju jest dyskusją o fikcji. Jeśli mamy być tylko kooperantami wykonawczymi, to komu będą potrzebne polskie badania, myśl techniczna i wynalazki? Równie ważna jest kwestia transportowa. Polsce nie tylko potrzebne są autostrady ze wschodu na zachód i z południa na północ, ale sieć połaczeń ważnych dla spójności państwa.

Ekonomista, profesor Jerzy Żyżyński wyjaśniał z kolei dlaczego Polska jest biedna i czy ma szanse na rozwój. Prezentując makroekonomiczne dane oraz podstawowe zagadnienia ekonomiczne przekonywał, że Polacy dlatego nie odczuli tak bardzo skutków kryzysu, bo są na to zbyt biedni.

- Jeśli 70 procent Polaków nie ma żadnych oszczędności, to nie odczuwa skutków kryzysu. A brak tych oszczędności nie wynika z jakiejś nieriozumności tylko z biedy. Nasz dobrobyt zależy od tego, jak dzielone jest to, co wytwarzamy. Jeśli przyjrzymy się strukturze przemysłu to widzimy, że dominują małe i średnie firmy, które są mało wydajne i słabe technologicznie – dodał J. Żyżyński.

Według ekonomisty, nonsensem było wpisanie relacji długu do produktu krajowego brutto do konstytucji, bo forsowanie równowagi budżetu w kryzysie jest nonsensem. Dla gospodarki szczególnie ważne jest zachowanie spójności struktury konglomeracji budżetów – państwa, firm, gospodarstw domowych. Lepiej więc wygenerować pieniądz, zwiększyć zadłużenie budżetu podstawowego, czyli państwa, niż dopuścić do załamania całej sieci innych budżetów, zwłaszcza rodzin.

O obecnej sytuacji finansów publicznych w Polsce mówił dr Zbigniew Kuźmiuk. Polska jest w pułapce niskiego wzrostu, ale spowolniony rozwój jest tylko w części zawioniony przez kryzys światowy.

- Nie ma obecnie sposobu, by gwałtownie przyśpieszyć inwestycje i rozwój. Jednak działania rządu idą pod prąd tendencjom. Skoro obciążenia podatkowe, to konsumpcja zmaleje, a nie wrośnie. Skłonność przedsiębiorców do inwestowania maleje w obawie o słabszą koniunkturę. Część z nich ma na rachunkach oszczędności, ale rząd musi wytworzyć zachętę, żeby te pieniądze uruchomić. Bo podstawowe instrumenty do pobudzania inwestycji i konsumpcji są w rękach rządu – dodał Z. Kuźmiuk.

Z danych zaprezentowanych przez prelegenta Polska jest niezamożnym rajem, ale ciągle dostarcza kapitału dla zagranicy. W ubiegłym roku było to 70 mld złotych i to bez uwzględnienia środków unijnych. Ostatni raz finanse publiczne były zrównoważone w 2007 roku. Od tamtego czasu dług stale się powiększa.

Swoje wystąpienie dr Z. Kuźmiuk zakończył stwierdzeniem, że mimo rosnących stawek podatku vat i odejmowania kolejnych ulg, wpływy do budżetu z tego tytułu maleją. Wpływa na to rozrost szarej strefy oraz przyzwolenie ze strony resortu fiansów „na masowe wyłudzania tego podatku".

- I nie chodzi tu o działalność przestępczą. Mówię o wyłudzaniu miliardów zł rocznie. Jest jakiś paraliż w resorcie, żeby się z tym zmierzyć. Nie pada żadne sensowne wytłumaczenie. A z drugiej strony służby podatkowe są coraz bardziej oporesyjne w stosunku do zwykłego podatnika – podsumował Z. Kuźmiuk.

Ostatnie działania resortu finansów w postaci sięgnięcia po pieniędzy z Otwartych Funduszy Emerytalnych, to „wyciaganie ostatniej koszuli z szafy. Gdyby tego nie zrobiono, to nie byłoby budżetu na przyszły rok. To nie jest żadna reforma”.