Południe Dolnego Śląska zabiega o pieniądze

Celem spotkań było przedstawienie problemów rozwoju społeczno-gospodarczego Dolnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem podregionów (NUTS 3), wałbrzyskiego i jeleniogórskiego, w kontekście Polityki Spójności w nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata 2021 – 2027. Delegacja samorządowców z subregionów jeleniogórskiego i wałbrzyskiego wraz z marszałkiem województwa dolnośląskiego przedstawiła diagnozę i perspektywy rozwoju południa Dolnego Śląska. W trakcie dyskusji poruszono kwestię utrzymania finansowania polityki spójności po 2020 roku. W ostatnich latach nastąpił ogromny rozwój województwa dolnośląskiego, które notuje jeden z wyższych wzrostów PKB per capita w skali europejskiej. Zgodnie z zasadami Unii Europejskiej regiony, w których PKB na 1 mieszkańca przekroczy 75% średniej unijnej otrzymają zdecydowanie niższe wsparcie w ramach polityki spójności. Do takich regionów zalicza się województwo dolnośląskie w którym PKB na 1 mieszkańcy wynosi 76 proc. średniej unijnej.
Jednak na Dolnym Śląsku widoczne jest silne zróżnicowanie w rozwoju poszczególnych subregionów (wałbrzyski 50% średniej unijnej, jeleniogórski 55%). Nakłady inwestycyjne w subregionach północnych naszego województwa są kilkakrotnie większe, przyciągają one zdecydowanie więcej inwestycji a poziom życia ich mieszkańców jest znacznie wyższy. Subregiony południowej części województwa cechuje peryferyjność i znacznie szybsze tempo postępującej depopulacji związanej z migracjami i starzeniem się społeczeństwa. Z drugiej strony tereny te odznaczają się walorami przyrodniczymi i kulturowymi, które stanowią znaczny potencjał rozwojowy (turystyka, kultura i rekreacja). W tym kontekście operowanie przez Komisję Europejską wartościami średnimi PKB per capita dla całego regionu, jako podstawy decyzji o alokacji środków przyszłej Polityki Spójności nie odzwierciedla rzeczywistych potrzeb rozwojowych tak zróżnicowanego obszaru. Dolny Śląsk jako region przejściowy jest na dobrej drodze do osiągnięcia w przyszłości pełnego sukcesu. Jednak drastyczne zmniejszenie wsparcia funduszy europejskich uniemożliwi realizację wielu ambitnych projektów rozwojowych i spowoduje pogorszenie sytuacji.

Delegacja samorządowców zaproponowała podczas rozmów przyjęcie rozwiązań, które pozwolą uzyskać większą alokację
i korzystniejsze warunki wsparcia dla regionów przejściowych niż to wynika z projektu rozporządzenia ogólnego dla perspektywy 2021-2027. Postulowane zmiany zapisów byłyby zgodne z ideą łagodnego przejścia z regionu mocniej wspieranego w ramach funduszy strukturalnych do regionu w lepszej sytuacji. Aby uniknąć drastycznego obniżenia stopy współfinansowania aż o 30 proc. w stosunku do obecnej perspektywy delegacja samorządowa wniosła o utrzymanie dotychczasowego poziomu 85 proc. lub wprowadzenie łagodniejszej zasady. Tak radykalne obniżenie poziomu dofinansowania uniemożliwi ogromnej liczbie samorządów z południa województwa prowadzenie polityki spójności poprzez ważne dla poprawy warunków życia ich mieszkańców inwestycje. Już w obecnej perspektywie musiały one rezygnować z wielu projektów ze względu braku środków na wkład własny.

W trakcie spotkania zwracano uwagę, że subregiony jeleniogórski i wałbrzyski leżą na granicy Dolnego Śląska z Saksonią i krajami czeskimi (libereckim, hradeckim, pardubickim i ołomunieckim), tj. wewnętrznych granicach UE, gdzie wciąż istnieje wiele barier, które są skutkiem istnienia granicy. Ich niwelacja wymaga współpracy transgranicznej i nie jest możliwa bez większego wsparcia UE w ramach Polityki Spójności. W związku z tym został zgłoszony postulat utrzymania dotychczasowej alokacji Programu Interreg V-A Republika Czeska – Polska a dodatkowo stworzenie horyzontalnego programu operacyjnego dla górskich obszarów problemowych takich jak podregiony jeleniogórski i wałbrzyski oraz kraje północnych Czech.

Pomimo sukcesów gospodarczych i ogromnej dynamiki rozwoju, delegacja zwróciła uwagę że Polska jest jednym z najbiedniejszych krajów Unii Europejskiej – pod względem wysokości PKB na osobę w 2017 r. zajmowaliśmy 3 miejsce od końca wśród wszystkich krajów członkowskich. Dolny Śląsk rozwija się dynamicznie, jednak tak drastyczna zmiana warunków wsparcia w ramach polityki spójności będąca wynikiem przekroczenia wskaźnika PKB per capita o 1 proc., poważnie zagraża rozwojowi południa województwa dolnośląskiego. Dlatego samorządowcy z południa Dolnego Śląska zwrócili się z postulatem wprowadzenia rozwiązań, które spowodują zwiększenie wsparcia unijnego dla podregionów wałbrzyskiego i jeleniogórskiego, zarówno w ramach Polityki Spójności jak i innych polityk Unii Europejskiej.

107 samorządów, sygnatariuszy „Deklaracji Sudeckiej - w sprawie poprawy warunków życia mieszkańców i szybszego rozwoju gospodarczego podregionów wałbrzyskiego i jeleniogórskiego” - opracowało w 2018 r. ponadlokalną „Strategię Rozwoju Sudety 2030”. Jest to pierwszy tak obszerny dokument zawierający syntetyczną diagnozę południa Dolnego Śląska, wyznaczający kierunki rozwoju w sferze społecznej, przestrzennej i gospodarczej. Co ważne „Strategia Rozwoju Sudety 2030” wpisuje się w 5 głównych celów polityki spójności UE po roku 2020, cele horyzontalne (współpraca pomiędzy regionami i ponad granicami), spełnia warunki podstawowe odniesienia sukcesu w polityce spójności. Realizacja strategii umożliwi: przeciwdziałanie wykluczeniu komunikacyjnemu, rewitalizację zdegradowanych obszarów z uwzględnieniem ich potencjału, a także zrównoważony rozwój obszarów miejskich i wiejskich.